Efes

Efes (Ephesos) Antik Kenti (MÖ 1000 - MS 300)

Efes Antik Kenti, İzmir'in Selçuk ilçesindedir. Tarihsel ve kültürel açıdan dünyaca ünlüdür. Roma İmparatorluğu'nda Asya eyaleti başkenti olarak, ticaret, kültür ve dini merkez durumundaydı. Tarih boyunca çok medeniyetlere tanıklık etmiştir. Antik dünyanın yedi harikasından bir olan Artemis Tapınağı Efes'te yapılmıştır.

Efes'in kuruluşu MÖ 6000 yıllarına, Neolitik Çağ'a kadar gitmektedir. Amazonlar, İon göçmenleri sonrasında Yunan kolonistler zamanında önemli bir liman kentine dönmüştür. MÖ 7. Yüzyıldan itibaren Helenistik Dönem' e kadar Lidyalıların egemenliğinde kalmıştır. Büyük İskender döneminde büyük bir ticaret merkezi olarak gelişmiştir. Roma İmparatorluğu döneminde ise Efes, Akdeniz'in en büyük liman kentlerinden biriydi.

Kentte çok önemli yapılar ve kalıntılar mevcuttur:

2. yüzyılda Roma Senatörü Julius Celsus Polemaeanus adına oğlu tarafından yaptırılan Celsus Kütüphanesi, zamanının en büyük kütüphanelerinden biriydi. 12 bin ciltlik dev eser barındırıyordu. İkonik yapıdan günümüze, kütüphanenin cephesi ulaşmıştır.

Antik dönemin en büyük açık hava tiyatrosu, 25 bin kişilik kapasiteye sahip Efes Büyük Tiyatro, Roma döneminde hayli gladyatör dövüşlerine sahne olmuştur. Akustiği ve mimari detayları, zamanın olanaklarına göre mühendislik şaheseridir. Efes'in ana caddesi olan Mermer Cadde, cadde boyunca kütüphaneler, tiyatrolar, dükkanlar, hamamlar ve kamu binalarının olduğu şehrin sosyal ve ticari merkezi konumundadır. 

Tanrıça Artemis'e adanmış, MÖ 550 civarında yapıldığı düşünülen Artemis Tapınağı dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilir. O görkemli yapıdan günümüze sadece birkaç sütun ve temel kalıntısı kalmıştır. İmparator Hadrian onuruna yapılmış Hadrian Tapınağı günümüze en iyi korunarak gelen anıttır. İmparator Domitian onuruna yapılmış olan Domitian Tapınağı da Efes'te Roma İmparatorluğu'nun gücünün ve büyüklüğünün gösterircesine büyük bir tapınaktır.

Efes, Roma İmparatorluğu döneminde dini ve kültürel hayatın merkeziydi. Efes, Hristiyanların hac kabul ettikleri kadar öneme sahip bir şehirdir. İncil'de adı geçen yedi kiliseden biri Efes'tedir. Aziz Pavlus, Hristiyanlığı yaymak için üç sene Efes'te kalmıştır. Meryem Ana'nın son yıllarını Efes'te geçirdiğine inanılır ve Meryem Ana Evi, en çok ziyaret edilen yerlerden biridir.

7. yüzyıldan itibaren alüvyonların limanı doldurmasıyla ve Ege Denizi'nden kopunca ekonomik ve stratejik önemini kaybetmiştir. 14. yüzyılda tamamen terk edilen Efes, beş yüzyıl toprak altında kalmıştır. 19. yüzyılın ortalarında başlayan kazılar hala devam etmektedir. 2015 yılında Efes, UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir. Antik dünyadaki günlük yaşamı, dini inançları ve ticareti sergileyen müthiş bir açık hava müzesidir.