Sümerler, bilinen en eski uygarlıklarından biridir. Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki Mezopotamya bölgesinde ve yaklaşık M.Ö. 3500 yıllarından itibaren varlık göstermişlerdir. İnsanlık tarihine en önemli katkıyı M.Ö. 3200 civarında çivi yazısı ile yazıyı icat etmeleridir. Tarım, yazı, şehir planlaması, hukuk ve dini inanışlar gibi birçok alanda öncülük etmişlerdir. Kil tabletler üzerine çiviyle yazılmış ticaret, hukuk, edebiyat ve dini metinler o zamana ilişkin bilgiler sunmaktadır.
Şehirleşme konusunda da ileridirler. Ur, Uruk, Eridu, Lagaş ve Nippur gibi şehir devletleri hakkındaki tabletlerden öğreniyoruz. Şehirlerde inşa ettikleri 'ziggurat' adı verilen büyük tapınak kompleksleri sadece dini ibadet yeri değil, aynı zamanda ekonomik ve siyasi merkezleridir.
Yaşam alanı Mezopotamya olunca geliştirdikleri sulama sistemleri ile şehirlerin büyümesine katkı sağlayan sulu tarımı geliştirmişlerdir. Tekerleğin icat edilmesi, takvim sistemi geliştirmeleri ve bazı bronzdan yapılan aletler uygarlığa hediyeleri olmuştur.
Sümerler, çok tanrılı dini inanca sahiplerdi. Sümer tanrıları, insanlara benzeyen, ancak ölümsüz ve olağanüstü güçlere sahip olduğunu kabul ettikleri; evrenin yaratılması, doğa olayları, bereket, savaş ve adalet gibi konularda sorumluydular. Önemli Sümer tanrıları:
Anu Gökyüzü tanrısı ve tanrıların kralıdır.
Enlil Hava, rüzgar ve fırtına tanrısıdır.
Enki Bilgelik, su, zanaat ve sihir tanrısıdır.
Inanna (İştar) Aşk, savaş ve bereket tanrıçasıdır.
Nanna (Sin) Ay tanrısıdır ve zamanın düzenleyicisidir.
Utu (Şamaş) Güneş tanrısı ve adaletin koruyucusudur.
Ninhursag Toprak ana tanrıçası ve doğurganlıkla ilişkilendirilir.
Her Sümer şehrinde, kendi koruyucu tanrısına adanmış büyük bir ziggurat tapınağını vardı. Buralarda rahipler görev yapar, tanrılara kurban sunulur, dini ritüellerin gerçekleştirilirdi.
Sümer mitolojisini de yazılı tabletlerden öğreniyoruz. Yaratılış efsaneleri, tanrılar arasındaki ilişkiler, kahramanlıklar ve insanın kaderi konulu birçok mitolojik hikaye bilinmektedir. Bu eserlerin en ünlülerinden biri, epik şiir formatında 'Gılgamış Destanı'dır.
Sümerler, hukukun üstünlüğüne büyük önem vermişlerdir. Kil tabletler üzerinde, dünya tarihindeki bilinen en eski yazılı yasalar, mülkiyet hakları, ticaret, evlilik, suçlar ve cezalar gibi konuları tarif eder. Bu eserlerin en ünlülerinden biri, 'Ur-Nammu Yasaları'dır.
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.